Biobased, vochtbestendige en recyclebare harsen uit agrarische reststromen

Van toevallige vondst naar circulaire missie

Wat begon als een toevallige ontdekking in een Amsterdams scheikundelab, groeide uit tot een veelbelovende scale-up met internationale ambities. Plantics, gevestigd op Cleantech Park Arnhem, ontwikkelt innovatieve, biobased, circulaire materialen op basis van een unieke hars en natuurvezels. De duurzame toepassingen zijn inmiddels zichtbaar in bijvoorbeeld bouwmaterialen, verkeersborden, plantenpotten en stoelen.

De oorsprong van Plantics ligt op de Universiteit van Amsterdam, waar professor Gadi Rothenberg en Albert Alberts experimenteerden met het maken van biobrandstof. “De experimenten mislukten,” vertelt Kwinten Snijders Blok, Head of Operations bij Plantics. “Maar er ontstond wél een kleverige substantie, een hars, met heel bijzondere eigenschappen.” Deze accidental discovery bleek de basis voor een compleet nieuw thermohardend, biobased materiaal.

Biohars

Een thermoset is een polymeer materiaal dat, eenmaal uitgehard, zijn vorm behoudt en niet zacht wordt bij verhitting. (Dit in tegenstelling tot thermoplasten, zoals een plastic zakje, die je kunt smelten en hervormen.) Wat de Plantics-hars uniek maakt, is dat hij, anders dan conventionele thermosets, opnieuw gebruikt kan worden als binder: “Daardoor kunnen we bijvoorbeeld een stoel maken van hennepvezels en Plantics-hars. Zowel de vezels als de hars kunnen later volledig opnieuw worden gebruikt, zonder dat je de stoel hoeft te versnipperen,” legt Kwinten uit.

De hars is opgebouwd uit ingrediënten van reststromen uit onder andere de productie van suiker en plantaardige oliën. Zo sluit Plantics de kringloop: van grondstof tot product, en weer terug. Het materiaal is bovendien geschikt voor buitengebruik — zeldzaam voor biobased producten — en breekt toch biologisch af als het in de aarde terechtkomt. Hierdoor ontstaan geen microplastics als de producten per ongeluk in de natuur terechtkomen.

Hennepcomposiet

In 2017 werd Plantics een startup onder leiding van Wridzer Bakker. Het bedrijf groeide snel, mede dankzij de samenwerking met de Drentse meubelproducent Vepa. “Zij zochten een duurzaam alternatief voor hun schuimkussenvulling,” vertelt Kwinten. Plantics had ook een composiet ontwikkeld met hennepvezels en stelde dit voor. “Hennep is ideaal,” zegt hij. “Het groeit ontzettend snel, neemt veel CO₂ op en laat de bodem gezonder achter.”

De productie van de hennepcomposiet is niet eenvoudig. “Natuurmaterialen zijn niet altijd voorspelbaar,” aldus Kwinten. “Maar het resultaat is een materiaal dat sterk, duurzaam én lokaal geproduceerd is.” De vezels worden lokaal geteeld, onder meer in Oude Pekela en Hoogezand (Groningen), vaak als rustgewas dat de bodemstructuur verbetert.

Biobased verkeersborden

Ook buiten de meubelwereld maakt Plantics impact. Zo staan er inmiddels biobased verkeersborden van Plantics in Arnhem en Amsterdam. Ze vervangen de traditionele aluminium verkeersborden. “Aluminium wordt vaak gezien als duurzaam, omdat het recyclebaar is,” zegt Kwinten. “Maar de productie is intensief, vervuilend en laat een zwaar ecologisch spoor na.”

De ‘groene’ verkeersborden van Plantics bieden een duurzaam alternatief: ze bestaan uit hennepvezel en biohars, zijn bestand tegen weersinvloeden én biologisch afbreekbaar als ze in de natuur terecht komen. “Als er een vrachtwagen tegenaan rijdt, breken er geen microplastics af, maar een biologisch composiet dat door bacteriën wordt afgebroken. En het bord is zo ontworpen dat we de onderdelen eenvoudig kunnen scheiden en hergebruiken,” aldus Kwinten.

Plantenpotjes

Ook de gecoate plantenpotten van Plantics, die worden verkocht bij onder andere Lidl en IKEA, zijn volledig afbreekbaar — inclusief coating. De potten worden gemaakt van gerecycled papier en versterkt met een biobased coating op basis van de Plantics-hars. “Zonder onze coating zouden deze pulppotjes al na een paar gietbeurten uit elkaar vallen,” legt Kwinten uit. Dankzij de beschermende laag blijven ze stevig tijdens het kweken en transporteren van planten, maar zijn ze volledig biologisch afbreekbaar zodra ze in de grond worden geplaatst. “Na ongeveer 90 dagen is de pot verdwenen en heeft hij zelfs bijgedragen aan de bodemkwaliteit,” zegt hij. De pot fungeert daarmee niet alleen als verpakking, maar als tijdelijke, voedende buffer voor de plant. Een praktisch en milieuvriendelijk alternatief voor de miljarden plastic potten die jaarlijks in de tuinbouw worden gebruikt en weggegooid.

Ecologische voetafdruk

Duurzaamheid zit bij Plantics niet alleen in het eindproduct, maar ook in de manier waarop ze worden gemaakt en toegepast. Om die impact meetbaar en transparant te maken, werkt het bedrijf met zogeheten LCA’s – LevensCyclusAnalyses. Zo’n analyse volgt de volledige levensloop van een product: van de herkomst van grondstoffen, via productie en gebruik, tot aan afvalverwerking of hergebruik. “We brengen in kaart hoeveel energie en grondstoffen een product vraagt, hoeveel CO₂ het product uitstoot en wat er gebeurt aan het eind van de levensduur,” legt Kwinten uit. Die data worden niet willekeurig gekozen: de analyse volgt gestandaardiseerde Europese richtlijnen en maakt gebruik van erkende databases.

Deze informatie wordt straks via een QR-code op elk product toegankelijk voor de consument. “Zo maken we zichtbaar waar onze materialen vandaan komen, wat hun ecologische voetafdruk is, en hoe ze passen binnen een circulaire economie,” aldus Kwinten. “Onze missie is zo veel mogelijk CO2 in onze materialen opslaan en die eindeloos te hergebruiken.”

Circulaire economie

Samenwerking met andere bedrijven is belangrijk voor Plantics. “Wij geloven in sterke partnerschappen. Niet alleen extern met Vepa, maar ook met een aantal andere huurders op het Cleantech Park,” aldus Kwinten. De Arnhemse cleantechcampus biedt daarvoor een vruchtbare bodem: “Er heerst een groene, innovatieve sfeer waar kennisuitwisseling vanzelf gaat.”

Naast productontwikkeling zet Plantics zich actief in voor educatie en bewustwording rondom duurzaamheid. “We willen mensen niet alleen een duurzaam product bieden, maar ook uitleggen wat het betekent om echt circulair te zijn,” zegt Kwinten. Het bedrijf geeft regelmatig presentaties en neemt deel aan congressen. “Want uiteindelijk begint impact bij inzicht: als mensen begrijpen waar materialen vandaan komen, hoe ze worden verwerkt en wat er ná gebruik mee gebeurt, kunnen ze bewustere keuzes maken. Alleen dan komt een circulaire economie echt op gang.”

Groene ambities

Inmiddels telt Plantics 40 medewerkers en 15 samenwerkingspartners. Van een vondst in een universiteitslab groeide het uit tot een van de meest veelbelovende scaleups op het gebied van biomaterialen in de wereld. Het toonaangevende Duitse Nova Instituut verkoos Plantics-materiaal in een wereldwijde competitie tot ‘Renewable Material of the Year’.

“Onze ambitie? Echte impact maken in de wereldwijde bouw- en meubelsector,” aldus Kwinten. Zo wordt bijvoorbeeld veel spaanplaat, MDF en multiplex verlijmd met giftige formaldehydeharsen — stoffen die niet alleen tijdens de productie schadelijk zijn, maar ook jaren na gebruik nog kankerverwekkende dampen kunnen uitstoten. “Formaldehyde geeft een serieus gezondheidsrisico, zeker in binnenruimtes,” benadrukt Kwinten. “Onze 100% biobased hars biedt een milieuvriendelijk en veilig alternatief met dezelfde functie, maar zonder giftige emissies. Daarmee dragen we niet alleen bij aan een schoner productieproces, maar ook aan een gezondere leefomgeving voor de eindgebruiker.”